Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm khá nguy hiểm, nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng sức khỏe, thậm chí gây t.ử v.ong.
Bệnh sốt xuất huyết là gì?
Sốt xuất huyết là bệnh lây truyền qua đường muỗi đốt, do virus Dengue gây nên, xuất hiện ở các quốc gia vùng nhiệt đới. Tại Việt Nam, bệnh sốt xuất huyết Dengue thường gây thành dịch vào giai đoạn từ tháng 6 đến tháng 11 hàng năm. Trong đó đỉnh dịch vào khoảng tháng 8, tháng 9.
Hình ảnh bệnh sốt xuất huyết
Hình ảnh các chấm xuất huyết dưới da ở bệnh nhân sốt xuất huyết
Tác nhân gây ra bệnh sốt xuất huyết
Nguyên nhân gây bệnh sốt xuất huyết là do virus Dengue lây lan cho người qua đường muỗi đốt. Virus này có 4 type huyết thanh (DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4). Ở Việt Nam có cả 4 type huyết thanh này, có nghĩa là một người đã mắc sốt xuất huyết type 1 (DEN-1) vẫn có thể mắc các type huyết thanh khác.
Muỗi mang virus Dengue khi đ.ốt n.gười, virus từ tuyến nước bọt của muỗi sẽ vào m.áu người rồi gây bệnh sốt xuất huyết. Có hai loại muỗi truyền bệnh là Aedes aegypti (muỗi vằn) hoặc muỗi Aedes albopictus (muỗi hổ châu Á). Đặc biệt, muỗi vằn đốt, hút m.áu và truyền virus Dengue cả ban ngày và ban đêm, nhất là sáng sớm và chiều tối.
Triệu chứng sốt xuất huyết qua các giai đoạn
Bệnh thường khởi phát đột ngột và diễn biến qua 4 giai đoạn
Giai đoạn ủ bệnh: 3 – 10 ngày (có thể kéo dài đến 14 ngày), thường không có triệu chứng.
Giai đoạn sốt: Người bệnh sốt cao đột ngột, liên tục, có thể có cơn rét run kèm theo nhức đầu, chán ăn, buồn nôn, đau mỏi cơ khớp và nhức hai hố mắt. Da xung huyết, thường có chấm xuất huyết dưới da, có thể có c.hảy m.áu chân răng hoặc c.hảy m.áu cam.
Giai đoạn nguy hiểm: thường vào ngày thứ 3 -7 của bệnh. Người bệnh còn sốt hoặc đã giảm sốt. Có thể có các biểu hiện lừ đừ, phù mi mắt, tràn dịch màng phổi, màng bụng, gan to, có thể đau, có thể có dấu hiệu của xuất huyết niêm mạc và các tạng.
Giai đoạn hồi phục: Sau 24 – 48 giờ của giai đoạn nguy hiểm. Người bệnh hết sốt, toàn trạng tốt lên, ăn ngủ khá hơn, huyết áp ổn định và tiểu nhiều.
Sốt xuất huyết có nguy hiểm không?
Sốt xuất huyết chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và chưa có vắc xin phòng bệnh. Bệnh nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến rất nhiều biến chứng sức khỏe, thậm chí t.ử v.ong.
Biến chứng đầu tiên là sốc do mất m.áu, thoát huyết tương. Nếu tình trạng này kéo dài, dịch huyết tương có thể ứ đọng trong màng não qua các thành mạch, gây phù não và các hội chứng về thần kinh, dẫn đến hôn mê. Thoát huyết tương có thể bị tràn, xâm nhập vào đường hô hấp, gây viêm đường hô hấp, tràn dịch màng phổi, viêm phổi hoặc phù phổi cấp, nếu không được cấp cứu thì tính mạng có thể bị đe dọa.
Biến chứng thứ hai là tụt huyết áp đột ngột do mất m.áu và thoát huyết tương. Nếu không xử trí kịp thời, bệnh nhân có thể xuất huyết não, rất dễ vong.
Ngoài ra, người bệnh sốt xuất huyết có thể bị suy tim do c.hảy m.áu liên tục, tim không đủ m.áu tuần hoàn. Khi tim không đủ sức bơm m.áu, cộng với dịch huyết tương xuất huyết sẽ khiến màng tim bị tràn dịch gây ứ đọng. Thận cũng phải làm việc hết công suất để bài tiết huyết tương qua nước tiểu, lâu dần gây suy thận cấp.
Sốt xuất huyết cũng có thể dẫn đến 2 biến chứng về mắt là mù đột ngột do xuất huyết võng mạc, hoặc xuất huyết trong dịch kính mắt (một loại chất nhầy trong nhãn cầu giúp nhìn rõ mọi vật). Khi bị xuất huyết, lớp dịch này sẽ bị che phủ và hòa tan khiến người bệnh gần như mù mắt.
Với phụ nữ đang mang thai, sốt xuất huyết khiến bà bầu sốt cao, nhịp tim thai đ.ập nhanh hơn, ảnh hưởng đến thai nhi. Bà bầu cũng có nguy cơ giảm tiểu cầu dẫn đến hiện tượng c.hảy m.áu. Nếu bị sốt xuất huyết trong những tháng đầu của thai kỳ, bà bầu rất dễ bị sảy thai.
Với t.rẻ e.m mắc sốt xuất huyết, nguy cơ tụt huyết áp, mất nước càng lớn do tỷ lệ nước trong cơ thể trẻ thường cao hơn người trưởng thành. Người cao t.uổi có sẵn bệnh nền như cao huyết áp, bệnh thận, bệnh gan dễ khiến tình trạng bệnh biến chuyển nặng hơn khi mắc sốt xuất huyết.
Muỗi vằn Aedes đ.ốt n.gười gây bệnh sốt xuất huyết
Sốt xuất huyết có lây không?
Bệnh sốt xuất huyết không lây qua dịch tiết nước bọt hay đường hô hấp, vì vậy việc tiếp xúc với người bệnh sẽ không lây bệnh. Sốt xuất huyết chỉ lây qua đường muỗi đốt. Muỗi hút m.áu người mắc bệnh hoặc người nhiễm virus Dengue không triệu chứng, sau đó lại đ.ốt n.gười khỏe mạnh thì sẽ truyền virus cho người lành.
Trong ổ dịch sốt xuất huyết, cứ 1 trường hợp mắc bệnh điển hình thì có hàng chục trường hợp mang virus tiềm ẩn, không có triệu chứng nhưng vẫn có khả năng là nguồn bệnh để lây cho người khác. Khi vào mùa dịch, bạn khó có thể chắc chắn mình không nằm trong ổ dịch hoặc người xung quanh không mang virus tiềm ẩn. Do đó, cần chủ động phòng bệnh cho bản thân và gia đình.
Cách điều trị sốt xuất huyết
Sốt xuất huyết Dengue chưa có thuốc điều trị đặc hiệu nên chủ yếu là điều trị triệu chứng. Thời gian điều trị từ 7-10 ngày, tính từ ngày sốt đầu tiên.
Người bệnh có thể điều trị tại nhà sau khi được bác sĩ chuyên khoa thăm khám, xét nghiệm và tư vấn kế hoạch điều trị, theo dõi, chăm sóc ngoại trú. Khuyến khích bệnh nhân uống nhiều nước oresol hoặc nước sôi để nguội, nước trái cây (nước dừa, cam, chanh..), nước cháo loãng với muối.
Khi người bệnh sốt, có thể lau người bằng nước ấm, uống thuốc hạ sốt Paracetamol đơn chất, liều dùng từ 10-15 mg/kg/lần, cách nhau mỗi 4-6 giờ. Tuyệt đối không dùng Aspirin, Analgin, Ibuprofen để điều trị sốt vì có thể làm trầm trọng thêm tình trạng c.hảy m.áu, tăng nguy cơ xuất huyết dạ dày, đe dọa đến tính mạng.
Báo cho nhân viên y tế khi có các dấu hiệu cháy m.áu như: c.hảy m.áu mũi, chân răng, đi cầu phân đen, tri giác lơ mơ… để có hướng xử trí kịp thời.
Cách phòng bệnh sốt xuất huyết
Để phòng bệnh sốt xuất huyết, tốt nhất là diệt muỗi, lăng quăng/bọ gậy và phòng chống muỗi đốt.
Cụ thể, loại bỏ nơi sinh sản của muỗi, diệt lăng quăng/bọ gậy bằng cách: đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng; thả cá hoặc mê zô (Mesocyclops: sinh vật giáp xác nhỏ ăn bọ gậy) vào các dụng cụ chứa nước lớn (bể, giếng, chum, vại…) để diệt lăng quăng/bọ gậy; rửa các dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ hàng tuần.
Thu gom, hủy các vật dụng phế thải trong nhà và xung quanh nhà như chai, lọ, mảnh chai, mảnh lu vỡ, ống bơ, vỏ dừa, lốp/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá…, dọn vệ sinh môi trường, lật úp các dụng cụ chứa nước khi không dùng đến. Bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn/tủ đựng chén bát, thay nước bình hoa.
Phòng chống muỗi đốt bằng cách: mặc quần áo dài tay; ngủ trong màn kể cả ban ngày; dùng bình xịt diệt muỗi, hương muỗi, kem xua muỗi, vợt điện diệt muỗi…; dùng rèm che, màn tẩm hóa chất diệt muỗi; cho người bị sốt xuất huyết nằm trong màn, tránh muỗi đốt để tránh lây lan bệnh cho người khác.
Bên cạnh đó, cần tích cực phối hợp với chính quyền và ngành y tế trong các đợt phun hóa chất phòng, chống dịch.
Từ đầu năm tới 4/2022, TP.HCM ghi nhận 4.500 ca mắc sốt xuất huyết
Từ đầu năm đến giữa 4/2022, TP.HCM ghi nhận khoảng 4.500 ca mắc sốt xuất huyết, gia tăng hơn nhiều so với cùng kỳ năm 2020 và 2021.
Chiều 28/4, bà Lê Thiện Quỳnh Như, Phó Chánh Văn phòng Sở Y tế TP.HCM cho biết, tính từ đầu năm đến giữa tháng 4, TP.HCM có khoảng 4.500 ca mắc sốt xuất huyết, trong đó có 109 ca nặng đang điều trị tại các bệnh viện.
“Đây là số liệu báo động vì so sánh với năm 2019, khi sốt xuất huyết bùng phát thành dịch với hơn 20.000 ca mắc thì số ca bệnh nặng cũng chỉ có 38 ca. Số ca mắc của năm 2022 đang gia tăng cao hơn so với cùng kỳ năm 2020 và 2021”, bà Như nói.
Bà Lê Thiện Quỳnh Như, Phó Chánh Văn phòng Sở Y tế TP.HCM. (Ảnh: Thành ủy TP.HCM)
Trước tình hình sốt xuất huyết diễn biến phức tạp, bà Như cho biết, Sở Y tế đã chỉ đạo Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, Nhi đồng 1, Nhi đồng 2, Nhi đồng Thành phố, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM triển khai tập huấn ngay cho các cơ sở y tế công và tư trên địa bàn về phòng chống, điều trị sốt xuất huyết; tất cả nhân viên y tế cần nhận diện bệnh sớm, tránh bỏ sót ca nặng, gây chậm trễ trong việc điều trị.
Yêu cầu UBND các quận, huyện và TP Thủ Đức triển khai ngay các biện pháp phòng, chống sốt xuất huyết; tăng cường tuyên truyền đến người dân chủ động phòng, chống cũng như nhận biết được các dấu hiệu sớm của bệnh sốt xuất huyết.
Sở Y tế cũng tham mưu cho UBND TP.HCM chỉ đạo các sở, ngành, UBND các quận, huyện và TP Thủ Đức cùng tham gia ứng phó diễn biến của dịch sốt xuất huyết.
“Thời tiết nắng nóng, kèm theo mưa bất thường là điều kiện thuận lợi phát sinh muỗi và lăng quăng, là tác nhân gây bệnh sốt xuất huyết, mỗi người dân cần hành động ngay để bảo vệ chính mình và người thân”, bà Như khuyến cáo.
Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM, sốt xuất huyết là bệnh lưu hành hàng năm, giai đoạn cao điểm từ cuối tháng 7 đến hết tháng 1 năm sau là thời điểm thuận lợi để muỗi vằn truyền bệnh sinh sôi. Năm 2022 ghi nhận dịch bệnh đã đến sớm.
Triệu chứng ban đầu của bệnh tương đồng với một số bệnh nhiễm siêu vi khác, đặc biệt ở giai đoạn khởi phát. Trong 3 ngày đầu, rất khó xác định trẻ có phải sốt xuất huyết không.
Trẻ thường trở nặng vào ngày thứ 4 đến thứ 6 của bệnh với biểu hiện trụy tim mạch (tay chân lạnh, mạch nhẹ, khó bắt), ói, c.hảy m.áu mũi, chân răng, tiêu tiểu ra m.áu, đau bụng vùng gan, li bì, mệt mỏi… Khi đó phụ huynh cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức.
Sốt xuất huyết nếu được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời sẽ diễn tiến thuận lợi. 90% trẻ mắc bệnh sẽ tự khỏi sau 7-10 ngày. Trẻ béo phì, có bệnh nền, hoặc đến bệnh viện trễ là nhóm dễ chuyển nặng và nguy kịch.
