ThS.BS Nguyễn Hữu Hiếu – Trung tâm Nhi khoa, BV Bạch Mai cho biết, bệnh sốt xuất huyết và COVID-19 khi khởi phát thường có những biểu hiện tương đối giống nhau và dễ gây nhầm lẫn, do đó phụ huynh cần hết sức lưu ý theo dõi sát sao, tránh để trẻ rơi vào tình huống nguy kịch.
Đã có 14.700 ca mắc sốt xuất huyết, 6 ca t.ử v.ong, nhiều ca bệnh nặng – nhất là ở t.rẻ e.m. Bộ Y tế dự báo thời gian tới số mắc có xu hướng tăng do đang bắt đầu vào thời điểm mùa dịch.
Trong bối cảnh song hành với COVID-19 hiện nay, làm sao để tránh nhầm lẫn các dấu hiệu bệnh, điều trị trẻ kịp thời tránh biến chứng nặng; dấu hiệu nào cảnh báo SXH đang ở giai đoạn nguy hiểm; chăm sóc trẻ mắc SXH ra sao để mau hồi phục sức khỏe… là vấn đề được nhiều bố mẹ quan tâm.
Phóng viên Báo Sức khỏe & Đời sống đã có cuộc trao đổi thông tin với ThS.BS Nguyễn Hữu Hiếu – Trung tâm Nhi khoa, Bệnh viện Bạch Mai về vấn đề này.
– Sốt xuất huyết đang gia tăng ở miền Nam với rất nhiều trẻ mắc bệnh. Trong bối cảnh dịch COVID-19 như hiện nay, cần phân biệt sốt trong SXH và sốt do COVID-19 thế nào thưa bác sĩ?
Sốt xuất huyết và COVID-19 đều là các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm gây dịch do virus. Hai bệnh tuy triệu chứng ban đầu giống nhau nhưng có những điểm đặc trưng riêng về yếu tố dịch tễ, đường lây truyền cũng như bệnh cảnh.
BS. Nguyễn Hữu Hiếu – Trung tâm Nhi khoa, BV Bạch Mai.
Tính đến giữa tháng 4, TP. Hồ Chí Minh ghi nhận gần 4.500 ca mắc sốt xuất huyết Dengue trong đó có 109 ca nặng đang điều trị tại các bệnh viện, ghi nhận 02 trường hợp t.ử v.ong vì SXH. Nguyên nhân dẫn đến t.ử v.ong là bệnh nhân được phát hiện và nhập viện trễ. Theo báo cáo của Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM), trong 3 tháng đầu năm 2022, số ca SXH đến khám và nhập viện Nhi đồng 1 tăng gấp 1,5 – 2 lần so với cùng kỳ năm 2021.
SXH là bệnh lưu hành hằng năm và giai đoạn cao điểm của bệnh thường từ cuối tháng 7 đến hết tháng 1 năm sau – thời điểm thuận lợi để muỗi vằn truyền bệnh sinh sôi, tạo điều kiện bùng phát Dengue. Tuy nhiên thực tế hiện nay đã có nhiều trẻ mắc SXH, với nhiều ca bệnh nặng, thậm chí có ca t.ử v.ong.
Lý giải nguyên nhân này có thể do năm nay mùa mưa đến sớm và theo chu kỳ 3-4 năm thì bệnh sốt xuất huyết sẽ tăng và năm nay “rơi đúng” chu kỳ này nên người dân cần phải cảnh giác (chu kỳ mới nhất là năm 2017).
Cách phân biệt sốt trong SXH và sốt trong COVID-19
SXH và COVID-19 khi khởi phát thường có những biểu hiện tương đối giống nhau và dễ gây nhầm lẫn (sốt, đau đầu, mỏi người, ớn lạnh), tuy nhiên khác nhau ở các triệu chứng đi kèm và diễn biến của sốt.
– Sốt xuất huyết
Sốt cao đột ngột, liên tục từ 39 – 40 độ C trong 2 – 7 ngày liền.Chán ăn, mệt mỏi, nhức đầu, đau cơ, đau bụng.Ban xung huyết và/ hoặc xuất huyết dưới dạng chấm rải rác trên da hoặc bầm chỗ tiêm, c.hảy m.áu cam, nôn ra m.áu.
– COVID-19:
Sốt ( 37,5 độ C), ở t.rẻ e.m khởi phát thường sốt cao ( 38,5 độ C) trong 2 ngày đầu sau đó tự hết sốt.Đau đầu, đau họng, đau cơ hoặc đau cả người.Cảm giác ớn lạnh, mệt mỏi.Ho, hụt hơi hoặc khó thở.Mất vị giác hoặc khứu giác.Ngạt mũi hoặc chảy nước mũi.Các triệu chứng tiêu hóa: buồn nôn hoặc nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng
– Bệnh SXH nguy hiểm thế nào nếu không được chữa trị kịp thời?. Thực tế hiện nay ở TP.HCM đã có không ít các trường hợp nặng, tổn thương đa cơ quan, thậm chí ngừng tim trước khi nhập viện.
Theo số liệu của BV Nhi Đồng 1, trong 2 tuần đầu tháng 4, khoa hồi sức tích cực – chống độc đã điều trị gần 10 ca sốc sốt xuất huyết nặng, tổn thương các cơ quan trong đó có ca ngưng thở, ngưng tim trước nhập viện. Nguyên nhân là do người dân còn tâm lý sợ dịch bệnh COVID-19 nên hạn chế đưa trẻ đến bệnh viện thăm khám dù đã có triệu chứng. Hoặc vì người dân quá lo dịch bệnh COVID-19 mà quên đi bệnh sốt xuất huyết và các bệnh lý cũng có triệu chứng sốt khác như cúm, tay chân miệng.
Thực tế có những trường hợp gia đình tự điều trị, không phát hiện sớm bệnh cảnh nên khi trẻ được đưa đến bệnh viện đã ở giai đoạn muộn. Khi đó việc hồi sức ở những trẻ này rất phức tạp, tỉ lệ t.ử v.ong cao và có thể để lại di chứng cho trẻ sau này nếu vượt qua được.
Đa số bệnh nhân SXH thường tự khỏi trong vòng 7 ngày nhưng có khoảng 5% bệnh nhân sẽ có biểu hiện nặng như c.hảy m.áu hoặc thoát huyết tương g.ây s.ốc do giảm thể tích, suy hô hấp, suy tim, suy thận, rối loạn đông m.áu, tổn thương gan, rối loạn tri giác, nếu không phát hiện và điều trị kịp thời sẽ có nguy cơ t.ử v.ong.
Đặc biệt vấn đề đồng nhiễm COVID-19 và SXH, bệnh nhân có nguy cơ trở nặng, thậm chí t.ử v.ong cao hơn nếu hai bệnh cùng biến chứng nặng, không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Các dấu hiệu báo hiệu bệnh vào giai đoạn nguy hiểm, thường từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7, trẻ xu hướng giảm sốt nhưng xuất hiện các dấu hiệu sau:
Đột nhiên đau bụng, đau bụng vùng gan và cảm giác đau tăng dần.Bồn chồn trong người, vật vã, li bì.Số lần và số lượng đi tiểu giảm hơn.Chảy m.áu bất kỳ chỗ nào: chân răng, mũi…, c.hảy m.áu niêm mạc, nội tạng.Đi ngoài ra m.áu, nôn ra m.áu.Giảm tiểu cầu nặng.Da xung huyết, dễ bị bầm tím khi va đ.ập.Sốc giảm thể tích, xuất huyết nặng, suy đa cơ quan.
– Từ kinh nghiệm điều trị cho trẻ mắc SXH, bác sĩ có thể cho biết nhóm đối tượng nào dễ trở nặng khi mắc SXH và cha mẹ cần phải chú ý nhóm trẻ này như thế nào?
Từ đầu năm đến nay, Trung tâm Nhi khoa, Bệnh viện Bạch Mai có tiếp nhận khám và điều trị ngoại trú một vài trường hợp rải rác trẻ sốt cao trên 3 ngày ở vùng dịch tễ của SXH như Hoàng Mai, Đống Đa nhưng chưa trường hợp nặng nào cần nhập viện theo dõi và điều trị.
Tuy nhiên, cần chú ý các nhóm đối tượng dễ trở nặng khi mắc SXH gồm:
Trẻ ở lứa t.uổi sơ sinh, nhũ nhi.Trẻ suy dinh dưỡng cũng như béo phì.Có bệnh đi kèm như bạch cầu cấp, xuất huyết giảm tiểu cầu, đái tháo đường hoặc đang bị n.hiễm t.rùng thứ phát ( viêm phổi, nhiễm khuẩn huyết,…).Trẻ đồng mắc các bệnh do virus khác như COVID-19, tay chân miệng,…
Cha mẹ cần chú ý phát hiện các dấu hiệu trở nặng của SXH ở những đối tượng này để kịp thời để thông báo với các bác sĩ hoặc cho trẻ nhập viện để theo dõi điều trị. Chú ý cần tăng cường dinh dưỡng, tăng cường uống nước và oresol đặc biệt trong giai đoạn nguy hiểm.
– Hiện nay trẻ đã đi học, các hoạt động vui chơi cũng đã mở cửa, cách nào để phát hiện sớm trẻ SXH bởi lẽ căn bệnh này cũng dễ nhầm với cúm, sốt siêu vi, viêm họng… Và dù mắc bệnh, trẻ vẫn vui chơi, hoạt động bình thường?
Bệnh nhi thường khởi phát bệnh SXH với triệu chứng sốt cao đột ngột, trước đó trẻ hoàn toàn khỏe mạnh, thời gian sốt từ 2 – 7 ngày, kèm theo những biểu hiện như đỏ bừng mặt, da xung huyết, đau nhức cơ, đau khớp, đau đầu.
Trong một số trường hợp, trẻ bị bệnh SXH có thể bị sốt kèm theo đau họng, mệt mỏi, buồn nôn và nôn. Trẻ nhũ nhi có thể kèm triệu chứng ho sổ mũi hay tiêu chảy. Vào thời điểm này, những triệu chứng sốt xuất huyết ở trẻ thường không đặc hiệu, không thể phân biệt với nhiễm các loại virus khác.
Tiếp sau đó, có thể biểu hiện sốt xuất huyết ở trẻ như: xuất hiện chấm xuất thường ở cẳng tay, cẳng chân, nách, ngực, thắt lưng; xuất huyết niêm mạc như c.hảy m.áu mũi, c.hảy m.áu răng, đi cầu ra m.áu. Ở nữ t.uổi dậy thì có thể xuất huyết â.m đ.ạo.
Các bác sĩ điều trị cho trẻ mắc sốt xuất huyết tại TP.HCM.
– Việc điều trị ngoài tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ, cha mẹ hay gặp sai lầm nào khi chăm sóc con mắc SXH tại nhà thưa bác sĩ?
Đúng là có nhiều phụ huynh do lo lắng thái quá cho sức khỏe của trẻ nên có những sai lầm trong chăm sóc trẻ. Các sai lầm của cha mẹ hay gặp khi chăm sóc trẻ mắc SXH tại nhà có thể kể đến như:
Tự ý sử dụng thuốc hạ sốt, đặc biệt nhóm Ibuprofen, aspirin làm nặng thêm tình trạng xuất huyết.Cho con uống thuốc kháng sinh khi không có chỉ định của bác sĩ.Tự ý truyền dịch khi trẻ mệt mỏi tại các phòng khám tư hoặc tại nhà.Cho uống oresol không đúng cáchCho trẻ ăn thực phẩm, đồ uống có màu đỏ, nâu hay đen.Cạo gióKhông vệ sinh cá nhân, không cho trẻ tắm rửa.Cho rằng đã bị SXH thì không mắc lại nữa nên tâm lý chủ quan không phòng tránh.
Cha mẹ cần lưu ý việc điều trị, chăm sóc cho trẻ mắc SXH cần tuân thủ theo chỉ định và khuyến cáo của bác sĩ.
– Vậy bác sĩ có lời khuyên nào tới phụ huynh để phòng bệnh SXH cho trẻ và khi con đã mắc bệnh rồi thì chăm sóc trẻ SXH đúng cách ra sao để trẻ mau hồi phục sức khỏe?
Để phòng bệnh SXH cho trẻ, phụ huynh cần:
Chống muỗi đốt bằng cách xịt chống muỗi, mắc màn khi ngủ.Diệt muỗi, diệt loăng quăng.Giữ cho nhà cửa sạch sẽ, sáng sủa, khô ráo vì môi trường ẩm thấp là những điều kiện thuận lợi cho muỗi cư trú và phát triển.Phát quang bụi rậm quanh nhà, đậy kín thùng trữ nước, dọn dẹp những nơi trũng nước sau trời mưa vì đó là nơi muỗi tới sinh nở.Không cho trẻ chơi gần những nơi ẩm thấp, tối kín, nơi muỗi tập trung.
Chăm sóc trẻ mắc SXH đúng cách bằng việc:
Theo dõi nhiệt độ trẻ hàng ngày và chú ý phát hiện sớm những dấu hiệu bệnh trở nặng để đưa trẻ đến cơ sở y tế cấp cứu kịp thời.Gia đình phải tuân thủ theo đúng chỉ định của bác sĩ, không được nghe theo kinh nghiệm mách bảo để chữa mẹo hoặc dùng thêm các loại thuốc khác.Cần cho trẻ uống nhiều nước để bù đắp lượng nước bị mất do sốt, nếu trẻ uống được oresol là tốt nhất. Nếu không có oresol, nên cho trẻ uống thêm nước cam, chanh tươi, nước dừa thay thế.
Cho trẻ uống từ từ vì việc uống quá nhanh, quá nhiều cùng một lúc có thể sẽ gây nôn, đầy bụng.Cần cho trẻ nghỉ ngơi tuyệt đối, không nên để trẻ chơi đùa nhiều và tránh mặc nhiều áo quần hay ủ kín trẻ.
– Xin trân trọng cảm ơn bác sĩ về những thông tin chia sẻ hữu ích!
Từ đầu năm tới 4/2022, TP.HCM ghi nhận 4.500 ca mắc sốt xuất huyết
Từ đầu năm đến giữa 4/2022, TP.HCM ghi nhận khoảng 4.500 ca mắc sốt xuất huyết, gia tăng hơn nhiều so với cùng kỳ năm 2020 và 2021.
Chiều 28/4, bà Lê Thiện Quỳnh Như, Phó Chánh Văn phòng Sở Y tế TP.HCM cho biết, tính từ đầu năm đến giữa tháng 4, TP.HCM có khoảng 4.500 ca mắc sốt xuất huyết, trong đó có 109 ca nặng đang điều trị tại các bệnh viện.
“Đây là số liệu báo động vì so sánh với năm 2019, khi sốt xuất huyết bùng phát thành dịch với hơn 20.000 ca mắc thì số ca bệnh nặng cũng chỉ có 38 ca. Số ca mắc của năm 2022 đang gia tăng cao hơn so với cùng kỳ năm 2020 và 2021”, bà Như nói.
Bà Lê Thiện Quỳnh Như, Phó Chánh Văn phòng Sở Y tế TP.HCM. (Ảnh: Thành ủy TP.HCM)
Trước tình hình sốt xuất huyết diễn biến phức tạp, bà Như cho biết, Sở Y tế đã chỉ đạo Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, Nhi đồng 1, Nhi đồng 2, Nhi đồng Thành phố, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM triển khai tập huấn ngay cho các cơ sở y tế công và tư trên địa bàn về phòng chống, điều trị sốt xuất huyết; tất cả nhân viên y tế cần nhận diện bệnh sớm, tránh bỏ sót ca nặng, gây chậm trễ trong việc điều trị.
Yêu cầu UBND các quận, huyện và TP Thủ Đức triển khai ngay các biện pháp phòng, chống sốt xuất huyết; tăng cường tuyên truyền đến người dân chủ động phòng, chống cũng như nhận biết được các dấu hiệu sớm của bệnh sốt xuất huyết.
Sở Y tế cũng tham mưu cho UBND TP.HCM chỉ đạo các sở, ngành, UBND các quận, huyện và TP Thủ Đức cùng tham gia ứng phó diễn biến của dịch sốt xuất huyết.
“Thời tiết nắng nóng, kèm theo mưa bất thường là điều kiện thuận lợi phát sinh muỗi và lăng quăng, là tác nhân gây bệnh sốt xuất huyết, mỗi người dân cần hành động ngay để bảo vệ chính mình và người thân”, bà Như khuyến cáo.
Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM, sốt xuất huyết là bệnh lưu hành hàng năm, giai đoạn cao điểm từ cuối tháng 7 đến hết tháng 1 năm sau là thời điểm thuận lợi để muỗi vằn truyền bệnh sinh sôi. Năm 2022 ghi nhận dịch bệnh đã đến sớm.
Triệu chứng ban đầu của bệnh tương đồng với một số bệnh nhiễm siêu vi khác, đặc biệt ở giai đoạn khởi phát. Trong 3 ngày đầu, rất khó xác định trẻ có phải sốt xuất huyết không.
Trẻ thường trở nặng vào ngày thứ 4 đến thứ 6 của bệnh với biểu hiện trụy tim mạch (tay chân lạnh, mạch nhẹ, khó bắt), ói, c.hảy m.áu mũi, chân răng, tiêu tiểu ra m.áu, đau bụng vùng gan, li bì, mệt mỏi… Khi đó phụ huynh cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức.
Sốt xuất huyết nếu được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời sẽ diễn tiến thuận lợi. 90% trẻ mắc bệnh sẽ tự khỏi sau 7-10 ngày. Trẻ béo phì, có bệnh nền, hoặc đến bệnh viện trễ là nhóm dễ chuyển nặng và nguy kịch.
